تۈركې خەلقلەر ئەدەبىياتى دوسلۇق شېئرىيەت ئۇيغۇر سېنى ئېسلەسەم ساغىنچىم ئاشەر، admin سېنتەبىر 11, 2024 1 min read ئۇيغۇر سېنى ئېسلەسەم ساغىنچىم ئاشەر،سېنگە بولگەن مۇھەببەت ئۇزىلمەي تاشەر.سېنگە بەغىشلەنگەن قەلب سوزى بىتمەي،مىسرالەردەن تولقىنلەب-ئوركەشلەب تەشەر.كۇمىش رەڭ دەريالەرىڭ،زۇمرەد كوللەرىڭ،ئېلنىڭ قەلبىدەي كېڭ سەھرا چوللەرىڭ.جانىمنىڭ رىشتەسىدەي تارتىب تۇرەدى،چوللەرنى كېسىب ئوتكەن ئۇزاق يوللەرىڭ.ئانە ۋەتەن،قۇچاغىڭ شۇ ئېلگە مەكان،ئۇستىڭ مېنبەت ۋادى-يۇ،ئاستىڭ تولە كان.قارە قۇرۇم،ئالتىنتاغلەر بىر ياقدە تۇرسىن،بايلىكىڭ خەزىنەسى كېڭ تەكلىمەكان.دەريالەردە ئاقەدى قاشتاشى،مەرمەر،بايدىر تۇغۇ-تاشلەرنىڭ دۇنياگە قەدەر.ئولچەمىگە نىمە دېب بەھا بېرەيكىن،ھەر چامدامى ئالتىنۇ غەرىچى گەۋھەر.گۇزەل زەمىن،مىللىي ئېل بىر جانۇ-بىر تەن،كورلا،كۇچار باغىدەن جەنۇبدە خوتەن.بۇ ئەزىز تۇفراق مېنى ساغىندىرەدى،ئەجەب سېۋىملى ئەسىل دىيار بۇ ۋەتەن.كىشىنى مەفتۇن ئېتكەن قەدىردان يېرلەر،كۇمىشدەي ئايدىن تۇنلەر،ئالتىن سەھەرلەر.يەشىل بەراقسان باغلەر بىلەن يادىمدە،كىچىك ئاباد قەدىمىي مىللىي شەھەرلەر.گاھى چەمەنمى دېيمەن،گۇلشەنمى گاھى،جەننەتلەردەن مىڭ ئەبزەل ئانىڭ چىرايى.تىمسالىنى ئىزلەدىم،خوتەندەن تابتىم،ئىفەك گىلەممى ياكى ئەتلەسمى-شاھى.كۇچار كورپەسى بىر گۇل،يوقدىر ساختەسى،ئاق ئالتىننىڭ ئوزگىنەسى مەكىت پاختەسى.مەرۋايىتدەي گۇرۇچنىڭ ئامبارى دېيسىز،ئاقسۇدەگى شاللىكنىڭ ھەر-بىر تاختەسى.كورلەنىڭ نەشفىدىمى،شەكەر شىنمى بۇ؟ھاۋەيتەرمى قوتۇر ئامۇت،بىشەكشىنمى بۇ؟ئەسەلمى دېب قالىپمەن كۇلىب كېتىشتى،ئاتۇشنىڭ ئەنجىرىكەن،راستمى،چىنمى بۇ؟قەرغەلىكنىڭ ئەنارى كەتتە چىلگەدەي،سايۋى ئۇزۇمىنى بېشكېرەمدە يېڭ.قوغاننىڭ توغاچقكۇ ئەزەلى قىزىل،كۇچار كىشمىش ئۇرۇگى قەيدىن ئالەر رەڭ.ئالەمدە مېۋە بولسە قاۋۇندەي بولەر،قاۋۇن بولسە ئالەمدە بىزنىڭدەي بولەر.چىلگەدەن،قوغىنگىچە ئاتمىش خىلى بار،فەيزاۋاتنىڭ فەيزى ئەنە شۇندەن كېلەر.چىلگە شەفتالىدەن ئەش شەفتالىگىچە،خىلىن ئەيتالمەمەن ئۇ قەنچەيۇ-قەنچە.شۇ لەززەتلى مېۋەنىڭ مەكانى بۇ يۇرت،جانگە ھوزىر يېسەڭگىز تويىب قانغۇچە.بەنىيەتى شىفا دېب يېيمىز كوك ئامۇت،ھەم توق قىزىل،ياقۇترەڭ،مەرجاندېك شاتۇت.بىمار ئۇچۇن تەبىبسىز دارۇ-شىفادىر،بۇگۇر،تازغۇن،يەڭگىسار كەنى ھەر-بىر يۇرت.تاغ بۇلاغىدەن سۇ ئىچەر ئۇرۇكزار كەلفىن،بىر قەرەچى،تۇيەسىغەر ئېشىكدەن.ئەسىل گۇلە قۇرىتەر جەنان قىزلەرى،ئەيدىسى فەرىزادمىش،ئېھتىيات قىلگىن.بەلەند پامىر يەيلاۋى،ئويتاغ ئورمانى،ئۇچتۇرفاننىڭ قىرمىزى،سېمىز پاقلانى.ئۇيغۇر،قىرغىز تاجىكنىڭ يەيلاۋلەرىدە،ئارام ئالىب يەيرەيدى ئىنساننىڭ تەنى.ئاسماندەن ئاچىلگەنمى جەننەتكە رۇجەك،ياكى ئىرەم باغىدەن بۇمۇ بىر بۇرجەك.دېيسىز توققىز بۇلاقنى كورگەن ھەمانە،ئۇنچە-مەرجان،سۇ بىلەن تولگەندە كولچەك.تەتىك-تېمەن،بەھادىر ئوغلانلەرىڭ بار،ئىرادەلىك ۋە قەيسەر،ئەپچىل،سەنئەتكار.سەلەي چاققان،تۇرداخۇن ھەم ھاشىم دارۋاز،سېيت ئاخۇندەي نوچى يەنە قەيدە بار.قىزلەرىڭدە نامۇس بار،ۋە ئاي كەبى جەمال،ھەر-بىرى نازۇگۇمدەي قەلبى گۇل ئەيال.مولجەر تاغدە ياتەدى يېتتە قىزلەرىم،ئاماننىساخان بۇيىك ئىنسانگە تىمسال.ئېل سېۋگەن ئەزىزلەرنىڭ گۇلزارى سېندە،لۇتفۇللاھنىڭ نامەلۇم مازارى سېندە.شەھىدلەر تۇفراغىنىڭ ئۇستىدە ئۇچكەن،كوزلەرگە تۇتىيا غۇبارى سېندە.ئەفسانەۋى زۇھرەنىڭ گۇلى بارئىمىش،تاھىر ئاقگەن دەريانىڭ يولى بار ئىمىش.رابىئەنىڭ باغىدە،ھەر-بىر تۇۋرىكدە،ئاشىق سەيدىننىڭ ماھىر قولى بارمىش.شائىر گۇمنام ۋە ئۇستاز-زەلىلى لېرىك،يۇسۇف خاس ھاجىب يازگەن قۇتادغۇ بىلىك.شاھ ئەسەرىنىڭ ئافتورى-مەھمۇد كاشىغەرى،تەسنىف ئېتكەن بۇ دىۋان-لۇغەتىتتۇرك.ئوپالدە،تاغ بەغرىدە مارجان بۇلاق بار،ھەزرەت مەۋلا مازارى بىزگە ئىفتىخار.چۇنكى ئۇندە دىۋاننىڭ شۇ مۇئەللىفى،تىلشۇناسلىكنىڭ ئۇلۇغ ئۇستازى ياتەر.مىڭ ئويدە مىڭ يىللى مەدەنىيەت بار،بۇ تەبىئىي غار ئېمەس،ئۇلۇغ يادىكار.بۇنى شۇ ئېل يەسەگەن ئوز قولى بىلەن،بۇ ئېل شۇندەي سەنئەتكار،شۇندەي ئىجادكار.سەيلى-سەيلىگاھلەرى ھەددى-ھىسابسىز،‹‹ئىماملەرىم››،‹‹سوۋۇتقە››،يا‹‹ھەزرەت››دەمسىز.يەنە ئەلۋان جايلەردە ئوتەر سەيلەلەر،نەۋرۇز بەيرەملەرىنى تويمەي كورەسىز.ھەيتگاھ پەشتاغىدە ناغەرە سەداسى،يەڭرەسە،قۇيىدە ئېلنىڭ سەماسى.سەنئەتكار بىر خەلققە خاس زەۋق-شەۋقدە،ئەۋج ئالەر ئوتمىشنىڭ گۇزەل مىراسى.مۇقامنىڭ ئانا يۇرتى،قوشق مەكانى،مەشرەب،سەنەم،ئېلنەغمە جەنۇبنىڭ جانى.رەقىس جەھانگە بۇندەن تەرەلگەنمىكىن،دېيبدى دولانگە بارگەن چېت ئېل مېھمانى.چەلىشلەردە يىگىتلەر چىقەرىشەر داڭ،يىگىت قىزلەر ئوينەشەدى‹‹سەرغەيدى خەزان››.قۇش سالەر،ئۇلاغ تارتەر،چەۋگەن ئوينەشەر،دارۋاز فەلەكدە قالتىس ماڭەر خىرامان.خىلمە-خىل مىللىي ئادەت،مىللىي ئەنئەنە،توي-توكىن،مەرەكەيۇ ئويىن تەنتەنە.بەغرى كېڭ خۇش ئېلنىڭ تەرىفىنى دېب،يازسەم-يازسەم بىتمەيدى مىسرالەر يەنە.مىسرا كوپەيتىپ كاتىب كوچەرىۋەرسە،مۇھەررىر دىگەن جۇدە رەھىمسىز نەرسە.قەندەي قىلەمىز ئۇنىڭ زالىم قەلەمى،تەھرىرلەگەندە‹‹شارت-شۇرت››ئوچىرىۋەرسە.بۇ يۇرت،بۇ ئېل ئەزەلدەن قەدىمىي مەۋجۇت،قەدىمىيلىكىگە شاھىد قەشقەرلى مەھمۇد.زەمانەمدەن بۇ يۇرتنىڭ ئېگەسى-ئۇيغۇر،گاھ بەختسىز يەشەگەن،گاھىدە مەسئۇد.‹‹تۇناۋكۇن فەيدا بولگەن›› يا ‹‹كېلىب قالگەن››دېگەن ئەفسانەلەرنىڭ ھەممەسى يەلغان.ئەلمىساقدەن بۇ تۇفراق ئوز ئېلىنىڭدىر،ئۇيىب ئوتىرىب‹‹ئۇيغۇر››دېب نام ئالگەن.بۇندە ھەر نەرسە باركى،مېنگە يات ئېمەس،‹‹ئۇيغۇر››دېگەن ممېن ئۇچۇن يات بىر نام ئېمەس.‹‹ئۇيغۇر››جان-جىگەرىن ھەم قان-قەرداشىم،ھىچكىم بىزدەي يەقىنۇ،قەتمە-قەت ئېمەس.بىر كېمەگە چۈشگەننىڭ جانى بىر بولىر،يىغلەسەڭ يىغلەب،كۇلسەڭ كۇلگەنمەن،مەغرۇر.بىر فەلەكنىڭ خەمەگى،بىر ئازگال لايى،بولىب كېلگەن ئەزەلدەن ئوزبېك ۋە ئۇيغۇر.دەريالەرىم ئوخشەيدى‹‹تارىم››گە مېنىڭ،دۇتارىڭ ھەمجور يۇرەك تارىمگە مېنىڭ.ئاتەڭ-ئاتەم،ئانەڭ ھەم مېھرىبان ئانەم،ئوخشەب كېتەر نىگارىڭ يارىمگە مېنىڭ.بىزنىڭ ئەدەبىي مىراس قەدىمىي ئورتاق،نەۋا.ىي،شاھ مەشرەپ،مۇقىمىي ئورتاق.نىزارى،مۇللە مۇسا،خىسلەت كاشىغەرى،ھەممەسى چىن يۇرەكدەن سەمىمىي ئورتاق.فۇرقەت يەركەندە يىغلەب ئوقىسە غەزەل،ئۇنىڭ دەردىگە دەرمان شۇ يۇرتلى گۇزەل.يار-يولەك بوب ئوتدىك بىر-بىرىمىزگە،بىزنى مەھكەم باغلەگەن تەقدىرى ئەزەل.بىزنىڭ دۇنياۋى دىنىي-بىلىم ئوخشەيدى،تۇرمىش،ئۇرف-ئادەتىم،تىلىم ئوخشەيدى.بۇلەر سىرتكى ھادىسە ئېڭ مۇھىمراغى،بۇ ئېل بىلەن ۋىجدانىم،دىلىم ئوخشەيدى.ئۇيغۇرنىڭ ھەر شەھەرىدە‹‹ئەنجان مەھەللەسى››،بارلىكى-دوستلىكنىڭ رەۋشەن مەناسى.‹‹قەشقەر سەرايى››ھەم بار ئوزبېك يۇرتىدە،دوستانە ئەلاقەنىڭ بۇ كەتتە بېلگەسى. تەرىخ بويلەب قەنچە ئۇزاققە كېتسەك،ھىجرىيە ھىسابىدەن مىلادكە ئوتسەك.بىر يېردەن چىقىپ كېلەر ئۇيغۇر ۋە ئوزبېك،يەقىنلەشەمىز قەنچە ئالىسگە يېتسەك.قوشنىدارچىلىك قىلىپ دىمەيمەن زىنھار،مېن بىر مېھمانمەسمەن سېنگە ئى دىيار.بىر خالىس خەيرىخاھ دېمەدىم ئەسلا،‹‹ئوغلىڭمەن››دىيەبمەن تەكرارۇ-تەكرار.بىر ئەسىرگە يەقىن بولدى-كۇ دېيمەن،تىنمەي سېنى ئويلەيمەن،غەمىڭنى يېيمەن.كورەلمەي دىدارىڭنى ساغىنگەنىمدەن،مۇشتاق دىلىمنى فەقەت يۇگەنلەيەلمەيمەن.مېن غەربدە تۇرەمەن قولىم بوشەمەي،تېمىر دەرۋازەدەن ھەم يولىم بوشەمەي.خىلمە-خىل توسقىنلىكدەن دىدارلەشەلمەي،يا ئوڭ ئىشىم،قىلگەن سولىم ئوخشەمەي.قەرىگەندە ئىش مېنگە بولسە ھەم ھەرەج،تېرىب باقدىم ئۇ يېرۇ-بۇ يېردەن تەرمەچ.يول ئالدىدەن تورت-بېشتە سوز ئەيتكىم كېلدى،يۇرتۇمدە ھەم ئاخىرى توڭلەر ئېرىگەچ.ئۇيغۇر سېنى ئېسلەسەم سوزىم چوزىلەر،ساغىنىشدەن ھەتتاكى كوڭلىم بۇزىلەر.تەلپۇنەمەن سېن تامان چەكسىز ھەۋەسدە،ئىشتىياقىمدەن بىتمەس دەستان تۇزىلەر.(تۇگەدى)مەنبە:‹‹شىنجاڭ ئوزبېكلەرى››جۇرنالى.11-مارت شەھرى ئۇرۇمچى. Continue Reading Previous Previous post: مويەننىڭ ئىككى ھېكايىسى[تەرجىمە]Next Next post: 18-نۆۋەتلىك «خانتەڭرى ئەدەبىيات مۇكاپاتى»نى تارقىتىش يىغىنى جاۋاب يېزىش جاۋابنى بىكار قىلىشئېلېكتىرونلۇق خەت ئادرېسىڭىز ئاشكارىلانمايدۇ. * بەلگىسى بارلار چوقۇم تولدۇرۇلىدۇئىزاھات * ئاتى * ئېلخەت * تور بېكەت كېيىنكى قېتىم ئىنكاس يازغاندا ئىشلىتىش ئۈچۈن مېنىڭ ئىسىم، ئېلخەت ئادرېس ۋە تور ئادرېسىمنى توركۆرگۈ ساقلىۋالسۇن. مۇناسۋەتلىك ئەسەرلەر نېمە ئانچە تاتلىقتۇر بۇ جان: مۇھەممەتجان راشىدىن سېنتەبىر 29, 2024 كەلمەس كۈننىڭ ئېتى كېلەچەك سېنتەبىر 27, 2024
